'De belofte van ingewikkeld verdwijnen'

Anna Fedorova & Nicholas Schwartz

Het is dinsdag 19 april 2022. Met alle anderen die vanavond de kamermuziek verkozen boven alle buitengeluiden, zit ik in de wondermooie theaterzaal van concertgebouw De Vereeniging. Ik kan al verklappen: ons staat de belofte van ingewikkeld verdwijnen te wachten.

In de programmafolder: een concert met een vijftal werken voor altviool en piano, georganiseerd door de Nijmeegse Stichting voor Kamermuziek, uitgevoerd door Dana Zemtsov en Anna Fedorova. In de zaal dimmen de lichten, twee lange jurken wandelen binnen. Altvioliste Dana Zemtsov, in turkoois met glinsters die later meetrillen met de passages vol jongensachtig bravoure, heet ons welkom. Ze stelt de pianiste in glanzend oudroze satijn voor als haar vriendin Anna Fedorova. En zo mogen ze daar ook staan, als twee vriendinnen. Hinten van wat langer bestaands en ongrijpbaar liefdevols, mijn hoofd brengt het in verband met de Franse taal. Ik schrijf op: twee copines, die teder de tijd nemen om te stemmen.

Ze openen met een levendige sonate van Rebecca Clarke, voor mij een verhaal vol kindse spanning. Met steekwoorden in mijn notitieboekje: 'zo hoog als je maar kunt schommelen', 'zo hoog dat je eraf kunt springen' en 'alleen nog maar wachten op het beste moment'. Dana en Anna zijn, met mijn ogen dicht, in chromatiek achter elkaar aan rennende, dapper in bomen klimmende, soms naar adem snakkende, dan weer ingetogener spelende kinderen geworden. Steeds de ander naderend, puur om het fijne van samenkomen en verdergaan.

Verder gaan ze en wel met de suite voor altviool en piano van Arne Werkman, door de hedendaagse componist in 2007 opgedragen aan de familie Zemtsov. We gaan op zoek naar de grapjes die er volgens Dana in verstopt zitten en komen langs een sprookjesvertelling van contrasterende volksdansen. Een beweeglijk en glasachtig gespeeld allemande. Een wat onrust scheppend branle, waarbij ik denk aan de opwinding van iets stiekems doen, niet betrapt willen worden. De pavane, het derde deel, spreekt van spijt: achtereenvolgens hoor ik zwaarte, smeken, een ‘ik luister’ in statige akkoorden en ‘vertel het me dan’ in rommelende toonladders. Daarna klinkt nog het opeenstapelend ronddraaien van de tarantella, het slot van de suite.

Het duo verlaat nu, bijna huppelend, het podium. Eerst voorzichtig om het hoekje kijkend verschijnt het hoofd van Anna, om vervolgens nogmaals samen op te komen onder het warmhartige voor-de-pauze-applaus.

Na de pauze: de altvioolsonate van Henk Badings, volgens Dana een juweel, een stukje Nederlandse cultuur om trots op te zijn. Ze vertelt blij dat het op hun album Dutch Hidden Gems staat. Ik hoor een man voor me fluisteren dat de genegenheid haar siert. Zo zetten ze dit volle werk ook neer, met machtig knap gespeelde frasen in de pianopartij. De voor Badings kenmerkende dissonanten en alle ongeschreven sferen daaromheen gaan voor mij over loslaten, over dalen om te stijgen. Ik vind het een bruin stuk, denk aan zoethout en aan de term 'verzwarende omstandigheden'. De sfeer is zodanig dat ik geloof dat de wolken meebewegen. De twee op het podium stralen. Na de laatste afstreek blijft de strijkstok, boven een brede glimlach, nog even in de lucht hangen voordat het daarna tijd is voor de berustende arietta van Henriëtte Bosmans.

De arietta wordt mooi omschreven, als een introvert en zangerig kort voordrachtstuk. Het wordt zonder haast en ongelooflijk meelevend gespeeld, zodat ik half onleesbaar noteer: 'schemering, een moeder die de wangen van een dochtertje zacht insmeert, haar wimpertjes telt en met een pink de ronding van haar linkeroor volgt'. De twee musici leggen een arm om elkaar heen. Door de zaal golft een ontspannen verademen.

Als vijfde stuk een ongebruikelijke, meer bezielde variant van Rodion Sjtsjedrins pianominiatuur in de stijl van Albéniz, in oorsprong gebaseerd op Albéniz’ Tango in D. Met de tovenaarsloopjes in de piano en de volksachtige melodieën met Spaanse nasmaak klinkt het stuk als een gefronste glimlach, zo eentje om je in vast te bijten.

Vastbijten en niet loslaten nog, niet opstaan en weggaan, want het concert heeft nog een uitzonderlijk staartje. Dana vertelt dat er wat speciaals aankomt en stelt de bladomslaander voor als Nicholas Schwartz, echtgenoot van Anna én contrabassist in het Concertgebouworkest. Anna, Dana en Nicholas samen spelen tot slot enkele indrukwekkende tango's van Mikhail Zemtsov, de vader van Dana. Het idee was al buitengewoon, het spel nog prachtiger.

Na dit laatste geschenk keren we, zoals met het afzetten van een zonnebril, terug naar de wereld van reële dreigingen, anders dan slechts transformaties naar atonale mineur. De wereld van gelukkig ook dankbaar mogen zijn voor dit soort buitengewone momenten. Wat een bijzondere kamermuziek vanavond in De Vereeniging.

Bravo Dana Zemtsov!
Bravo Anna Fedorova!